یک نهاد دولتی مسئول تنظیم بازار و مدافع حقوق مصرف‌کننده و تولید‌کننده در ایران با اشاره به تصمیم احتمالی دولت برای اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها به بررسی اثرات تورمی افزایش قیمت بنزین می‌پردازد و تأکید دارد که نتایج حاصل از سناریوها و مطالعات انجام شده این واقعیت را نشان می‌دهد که به ازای هر 10درصد افزایش قیمت بنزین دست‌کم باید منتظر بالارفتن نرخ تورم به میزان 2‌درصد علاوه بر تورم موجود بود.

 انتشار گزارش سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان چه مفهومی دارد و آیا نگرانی‌های کارشناسی این نهاد وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت نشانی از بالاگرفتن تردید دولتی‌ها از اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها و اصلاح قیمت حامل‌های انرژی است؟ این نهاد دولتی در بررسی تحقیقی خود اشاره دارد به این مسئله که حامل‌های انرژی به‌عنوان یکی از نهاده‌های مهم تولید و البته کالای مصرفی خانوارها، نقشی بسیار مهم در تعیین هزینه‌های تولید و میزان مخارج خانوارها ایفا می‌کند که نوسان قیمت هر یک از حامل‌های انرژی، نوساناتی در هزینه‌های تولید، میزان مخارج مصرف‌کننده و تورم ایجاد خواهد کرد. با این توضیح که میزان این نوسان بسته به وزن هر یک از حامل‌ها در سبد کل یا در مجموعه تولید و مصرف می‌تواند، محل بحث قرار گیرد. در این گزارش که اخیرا منتشر شده است با اشاره به تصمیم احتمالی دولت برای برداشتن گام دوم هدفمندی یارانه‌ها تصریح دارد: همزمان با نهایی شدن دو سناریوی نهایی دولت برای افزایش قیمت بنزین در سال 1391، احتمال افزایش 20 تا 40‌درصدی بهای این فرآورده پرطرفدار نفتی قوت گرفته است. اما مشکل چیست؟

سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در بخشی از بررسی پژوهشی خود به اثر افزایش قیمت ارز بر قیمت بنزین اشاره و تأکید می‌کند: ابهام در قانون هدفمندسازی یارانه‌ها و دو نرخی شدن قیمت ارز چالش جدیدی را پیش روی دولت و مجلس قرار داده است چرا که در قانون یادشده، مبنای تعیین قیمت حامل‌های سوختی، قیمت فوب خلیج‌فارس اعلام شده، یعنی قیمتی که به دلار محاسبه و اعلام می‌شود اما در مورد نحوه تبدیل این قیمت به پول ملی کشورمان یعنی ریال هیچ روشی پیش‌بینی نشده است که البته با توجه به تک نرخی بودن ارز در زمان بررسی قانون به‌نظر هم نمی‌رسید که نیازی به تعریف یک فرمول جدید جهت تبدیل دلار به ریال باشد. به گزارش همشهری اما به‌نظر می‌رسد نوسان شدید نرخ ارز در ماه‌های پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها معادلات قیمتی مدنظر ستاد هدفمندی یارانه‌ها به هم خورده باشد. جدول شماره یک، روند تغییر قیمت بنزین را براساس قیمت فوب خلیج‌فارس در سال 1390 به روایت سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نشان می‌دهد.

گزارش این نهاد دولتی با اشاره به شکاف هشت‌برابری قیمت ارز بین بازار آزاد و دولتی در سال گذشته تأکید دارد که در این روند افزایش قیمت بنزین بر مبنای دلار بازار آزاد حتمی و قطعی است که در این صورت ممکن است قیمت بنزین در اسفندماه به نسبت فروردین ماه 1390 تا 80درصد هم افزایش یابد که این میزان افزایش براساس نرخ ارز بانکی، قیمت بنزین تا 25‌درصد افزایش قابل اصلاح خواهد بود در حالی‌که در این دوره میزان افزایش قیمت بنزین براساس فوب خلیج‌فارس به‌طور متوسط 6‌درصد ارزیابی شده است. به واقع اکنون این پرسش مطرح است که اصلاح قیمت فراورده‌های نفتی به‌ویژه بنزین در فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها با نرخ ارز بازار آزاد باید انجام شود یا نرخ دولتی؟

سناریوهای بنزینی روی میز دولت

توضیح سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در ارزیابی سناریوهای مختلف قیمتی بنزین روی میز دولت این است که پس از اجرای فاز نخست قانون هدفمندی یارانه‌ها در اواخر آذرماه 1389، بنزین معمولی یارانه‌ای هر لیتر 400 تومان، بنزین معمولی آزاد 700 تومان، بنزین سوپر نیمه‌یارانه‌ای 500 تومان و بنزین سوپر آزاد 800تومان عرضه شده اما در سال1390 هیچ‌گونه افزایش قیمت بنزین اعمال نشد در حالی‌که مطابق مجوز مجلس شورای اسلامی، دولت این اختیار را داشته که سالانه بهای این فراورده نفتی را 20‌درصد افزایش دهد. بر این اساس در شرایط فعلی سناریوی افزایش 40‌درصدی قیمت بنزین (مطابق مجوز مجلس برای افزایش بنزین در سال‌های 1390 و 1391) بیش از گزینه افزایش این حامل انرژی در سطح دولت مطرح است. جدول شماره(2)، قیمت احتمالی بنزین را درصورت ادامه نظام سهمیه‌بندی در فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها نشان می‌دهد.

این گزارش با اشاره به مطالعات انجام شده در معاونت برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت صنعت، معدن و تجارت نتیجه می‌گیرد که با دوبرابر شدن قیمت تمامی حامل‌های انرژی شاخص قیمت تمام‌شده حدود 9/2 درصد رشد خواهد کرد اما درصورتی که قیمت تمامی حامل‌های انرژی به سطح قیمت تمام‌شده آنها افزایش یابد، رشد نرخ تورم حدود 72/3 درصد پیش‌بینی می‌شود که نشان می‌دهد افزایش قیمت حامل‌های انرژی تا سطح قیمت تمام‌شده اثرات قیمتی بالایی در بر دارد. پیش‌تر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال 1383 پیش‌بینی کرده بود که میزان افزایش تورم به ازای 10‌درصد افزایش قیمت بنزین بین 1/5 تا 1/6‌درصد خواهد بود.