چطور عمان جایگزین ایران شد؟

دكتر وحید چگینی در گفت‌وگو با خبرنگار مارین نیوز توضیح داد: پس از زلزله 2004 سوماترا و زمین‌لغزشی كه در پی آن اتفاق افتاد و منجر به كشته و مفقود شدن قریب به 300 هزار نفر شد؛ مؤسسه ملی اقیانوس‌شناسی با همكاری پژوهشگاه ملی زلزله و زلزله‌شناسی و از طریق كمیسیون بین دولتی اقیانوسی (IOC)، فعالیت‌هایی انجام داد تا ببینیم آیا كشورهای منطقه ما هم در معرض خطر سونامی هستند، یا خیر؟

وی افزود: مطالعات نشان داد كه ما از گذشته گسلی به نام مكران به طول حدود 900 كیلومتر در دریای عمان داشته‌ایم كه به موازات كشور ما و كشور عمان امتداد دارد و این گسل، در گذشته چند بار فعال شده است. این اطلاعات به OIC كه زیرنظر یونسكو قرار دارد، داده شد. آنها هم بعد از مدتی بررسی، موضوع را تأیید و اعلام كردند دو منطقه پرپتانسیل برای ایجاد سونامی در اقیانوس هند وجود دارد؛ یكی، منطقه سوماترا و دیگری، منطقه مكران.

چگینی با بیان اینكه «بعد از آن، جلساتی تحت عنوان سامانه هشدار سونامی اقیانوس هند تشكیل شد كه 6 كشور در استرالیا، هند، اندونزی، تایلند، مالزی و ایران فعال بودند»، گفت: هنوز هم، همكاری‌های ما با این كشورها ادامه دارد. منتهی، چون در عمل هیچگونه حمایت مالی از ما برای استقرار سیستم هشدار سونامی در ایران نشد؛آنها در حال جایگزین كردن كشور عمان هستند.

رییس مؤسسه ملی اقیانوس‌شناسی با بیان اینكه «پیش از این چندین بار در این زمینه به مسؤولان كشور هشدار داده و با رییس‌جمهوری، رییس مجلس، وزارت علوم و سایر مراجع مسؤول مكاتبه كرده بودیم»، تأكید كرد: این اتفاق، اصلا برای ما خوب نیست و به نفع كشور هم نخواهد بود.

وی درباره دلیل بی‌توجهی مسؤولان به این موضوع گفت: از آنجا كه در حافظه تاریخی مسؤولان و مردم ما مسأله سونامی وجود ندارد؛ هشدارها را جدی نمی‌گیرند و تصور می‌شود ما به دنبال گرفتن اعتبارات مالی از دولت هستیم.

رییس مؤسسه ملی اقیانوس‌شناسی اعتبار مورد نیاز این مؤسسه برای راه‌اندازی مركز هشدار سونامی را 20 میلیارد تومان اعلام كرد و گفت: چند ماه بعد از آنكه ما این اعتبار را درخواست كردیم؛ من در تهران با آقای دكتر تونی الیوت، هماهنگ‌كننده فعالیت‌های سونامی در اقیانوس هند، ملاقاتی داشتم و در آنجا پرسیدم كه عمان چقدر در این بخش سرمایه‌گذاری كرده؟ و ایشان گفتند: 21 میلیون دلار. یعنی، دقیقا همان رقمی كه ما درخواست كرده بودیم. البته، ما اطلاعی از درخواست آنها نداشتیم  و خودمان جداگانه برآورد كرده بودیم؛ ولی مشخص شد كه برآورد ما، رقم درستی بوده است.

چگینی با بیان اینكه «تنها اقدام مسؤولان در این زمینه موافقت با ایجاد مركز هشدار سونامی از سوی وزارت كشور در اواخر دولت نهم بود»، افزود: از طرف وزارت كشور به ما ابلاغ شد كه این مركز می‌تواند راه‌اندازی شود؛ ولی مكاتبات بعدی ما برای آنكه برای راه‌اندازی این مركز بتوانیم اعتباری را جذب كنیم؛ متأسفانه بی‌نتیجه ماند.

وی با بیان اینكه «IOC ایجاد مركز هشدار سونامی در عمان را تصویب كرده است»، گفت: این سازمان حتی ناظر خود را هم تأیید كرده و پیش‌بینی آنها این است كه مركز تا سال 2012 ایجاد شود.

به گفته این فعال دریایی كشور، مركز در حال ایجاد در عمان، فقط مركز هشدار سونامی نیست؛ بلكه مركز هشدار مخاطرات دریایی بطور كلی است و قرار است به جز سونامی، سایر مخاطرات از قبیل توفان‌های حاره‌ای، كشند قرمز و سایر پدیده‌ها را هم پوشش دهد.

چگینی با بیان اینكه «اگر این اتفاق بیافتد؛ عمان رابط یونسكو در منطقه در بحث اقیانوس‌شناسی خواهد شد»، تصریح كرد: اگر حمایت مالی لازم صورت می‌گرفت، می‌توانستیم كار را در ایران با سرعت بیشتری پیش ببریم و كاری كه قرار است طی 4 یا 5 سال انجام شود، یك یا دوساله صورت می‌گرفت.

وی درعین‌حال افزود: الآن هم دیر نشده و ما تا قبل از اینكه عمان رسما مركز خود را افتتاح كند، می‌توانیم اقدام كنیم. ولی اگر مسؤولان بیش از این معطل كنند؛ بعدا خودشان باید جوابگوی تبعات موضوع در منطقه باشند.

رییس مؤسسه ملی اقیانوس‌شناسی در ادامه این گفت‌وگو به تبعات سیاسی این اتفاق برای كشور اشاره كرد و گفت: در حال حاضر، سازمان منطقه‌ای حفاظت از محیط زیست دریایی (راپمی) در اختیار كویتی‌هاست. اگر مركز هشدار مخاطرات هم دست عمانی‌ها بیافتد؛ ایران در این وسط، چكاره خواهد بود؟ بالاخره این موارد، كوتاهی‌های مسؤولان است. ما داریم منطقه را می‌دهیم دست كشورهای عربی.

وی افزود: از آن طرف، مواضع سیاسی كشورها را در شرایط كنونی و حوادث اخیر منطقه شاهد هستیم. قطعا این مسایل در بحث نام خلیج‌فارس و به‌كارگیری درست نام آن، تأثیر خواهد داشت. ما بعدا چطور می‌خواهیم این موارد را كنترل كنیم؟ وقتی گزارش‌ها توسط دولت عمان و یا كویت داده می‌شود، حتی اگر یك كارگاه آموزشی در ایران برگزار شود؛ می‌گویند حق ندارید از عبارت خلیج فارس استفاده كنید، چه برسد به آنكه آن كارگاه در كشور خودشان برگزار شود! وقتی آنها حتی برای مسابقات فوتبال خود عنوان «جام خلیج عربی» را می‌گذارند؛ معلوم است در كار اقیانوس‌شناسی چه خواهند كرد. بنابراین، تبعات این مسأله مشخص و اظهرمن‌الشمس است.

چگینی با اشاره به تحولات اخیر در خاورمیانه ادامه داد: الآن هم بخصوص، تضادهای منافع ما و كشورهای عربی منطقه روشن‌تر شده و خیلی راحت‌تر می‌توان این حرف‌ها را زد. شاید چند ماه پیش، نمی‌شد كه این مطالب را چنین صریح گفت. اما الآن مشخص شده كه ما تضاد منافع داریم و اصولا تفكر ما تفاوت داریم و لازم است در این مورد هم، فكر اساسی شود.

رییس مؤسسه ملی اقیانوس‌شناسی بر این اساس در پایان این گفت‌وگو، بار دیگر یادآور شد: ما به سهم خود، به هر زبانی كه ممكن بود؛ سعی كردیم هم وزارتخانه خودمان و هم مجلس و دولت و هم خود شخص محترم رییس‌جمهور را در جریان مسأله بگذاریم. به هرحال، ما وظیفه خودمان را انجام دادیم.