چرا شیرهای یارانه‌ای بدمزه است؟

چگونگی هدفمند شدن یارانه شیر هنوز قطعی نشده است اما مدیرکل دفتر تنظیم بازار وزارت بازرگانی از اعلام نتایج کارشناسی به ستاد هدفمندی یارانه‌ها تا پایان فروردین ماه خبر می‌دهد.

چگونگی هدفمند شدن یارانه شیر هنوز قطعی نشده است اما مدیرکل دفتر تنظیم بازار وزارت بازرگانی از اعلام نتایج کارشناسی به ستاد هدفمندی یارانه‌ها تا پایان فروردین ماه خبر می‌دهد. بدین ترتیب روزشمار تعیین تکلیف شیر کم ملات و پر تقاضا تا چند روز آینده مشخص می‌شود.

کارگروه طرح تحول اقتصادی در حال بررسی چهارشیوه پرداخت به قرارپرداخت نقدی، پرداخت به تولیدکننده، پرداخت تلفیقی به تولیدکننده و مصرف کننده و ادامه روند فعلی است. اما به گفته یک مقام آگاه، گزینه محتمل تر ادامه روند فعلی پرداخت تا سال آینده است.

آنچه سبب شده است هدفمندسازی شیر از اسفند گذشته به آخر فروردین موکول شود؛ بحث کاهش مصرف این ماده مغذی است. پرداخت نقدی یارانه شیر به مردم نیز که مدتی بر سر زبان‌ها افتاده بود گویا اکنون جزو سناریوهای مردود است.

نگرانی از آنکه مردم یارانه دریافتی خود را صرف هزینه‌های دیگر خانوار کرده و جای شیر در سبد مصرفی آنها خالی شود منجر به رد شدن گزینه واریز نقدی شده است. حال سه سناریو باقی می‌ماند که ارجح ترین آن پرداخت یارانه به شیوه فعلی است.

بسیاری از فعالان این بخش و تحلیلگران بر این عقیده اند که برای هدفمند شدن یارانه این کالا باید فرصتی چند ماهه به تولیدکنندگان داد چرا که تغییر روش پرداخت به صورت ناگهانی ضربه سنگینی به تولیدکنندگان شیر خام زده و خطر کاهش تولید و متعاقب آن جایگزینی شیرخشک وارداتی را به همراه دارد.

هدفمندی یارانه شیر در فاز بعد

از این رو علیرضا شجاعی سخنگوی وزارت بازرگانی با تاکید بر اینکه هنوز نتیجه جلسات نهایی نشده است گفت: هدفمندی یارانه شیر ممکن است در فاز بعدی اجرا شود.

یدالله صادقی مدیرکل دفتر تامین، توزیع کالا و تنظیم بازار وزارت بازرگانی نیز اعلام کرد: تا پایان فروردین نتیجه جلسات کارشناسی به ستاد هدفمندی یارانه‌ها ارائه می‌شود اما هنوز کارشناسان برای تعین تکلیف یارانه شیر به قطعیت نرسیده‌اند.

او با اشاره به اینکه پرداخت یارانه شیر بر هر دو گروه تولیدکننده و مصرف کننده تاثیرگذار است، خاطرنشان کرد: در جلسات تشکیل شده نماینده تولیدکننده از اتحادیه دامداران و نماینده کارخانه‌های لبنیات نیز حضور دارند.

اعتراض گسترده تولیدکنندگان از زمانی که بحث هدفمندی یارانه شیر مطرح شد شاید موجبات تاخیر در تصمیم‌گیری‌ها را فراهم آورد.

حذف یارانه فعلی و پرداخت به مصرف کننده باعث می‌شود حداقل 2 میلیون تن شیر دامداران که در حال حاضر در چرخه فرآوری شیر یارانه‌ای قرار دارد؛ روی دست تولیدکننده مانده و آنها را با زیان انباشته ای مواجه کند.

در حال حاضر 280 میلیارد تومان صرف شیر یارانه‌ای در سال می‌شود. هرچند مبلغ مورد نظر با تاخیر بسیار به دست کارخانه‌ها می‌رسد اما صنایع لبنی در سال‌های گذشته توانسته‌اند با تسهیلات دریافتی از بانک‌ها نقدینگی خود را تامین کرده و شیر مورد نیاز جامعه را به بازار عرضه کنند.

از 8 میلیون تن شیر تولید شده، هر سال 2 میلیون تن به عنوان شیر یارانه‌ای در بازار به فروش می‌رسد. به تعبیر دیگر یک چهارم تولید شیر وارد پروسه فرآوری شیر یارانه‌ای می‌شود از این رو حذف یکباره یارانه این محصول، دامداران و کارخانه‌هایی که به فرآوری شیر یارانه‌ای می‌پردازند با چالشی جدی مواجه خواهد کرد.

آبی به رنگ سفید

در سال‌های گذشته که موضوع هدفمندی یارانه‌ها مطرح شد؛ همواره رساندن یارانه‌ها به اقشاری که نیازمند به آن هستند هدف اصلی اجرای این قانون عنوان شده است. اما در مورد شیر این هدف معنا پیدا نمی‌کند چرا که هم اکنون با همین شیوه پرداخت نیز اقشار کم درآمدتر به سمت خرید شیر یارانه‌ای می‌روند.

دلیل این امر نیز بر همگان روشن است. کیفیت پایین شیر یارانه‌ای به خودی خود سبب شده است که اقشار مرفه‌تر حاضر به پرداخت قیمت بیشتر برای تهیه کالایی با کیفیت‌تر باشند و شیر ارزان که به تعبیر بسیاری آبی به رنگ سفید است را خریداری نکنند.

بنابراین هدف از هدفمندی یارانه شیر پایان بخشیدن به توزیع شیر بی‌کیفیت است. اگرچه تولیدکنندگان معتقدند شیر یارانه‌ای به لحاظ کیفیت با دیگر تولیدات کارخانه‌ها برابری می‌کند ولی طعم شیر یارانه ای چیز دیگری می‌گوید.

علت بی‌‌مزگی شیر یارانه‌ای

ثریا نواب‌پور کارشناس صنایع شیر علت طعم بد شیر یارانه‌ای را اینگونه توضیح می‌دهد: شیر یارانه ای دارای 2.5 درصد چربی است اما به دلیل آنکه این شیر همچون سایر تولیدات همونیژه نمی‌شود چربی موجود در آن به بسته‌های نایلونی چسبیده و از شیر گرفته می‌شود و در نهایت شیری بدون چربی به مصرف می‌رسد.

او ادامه داد: عملیات همونیژه کردن باعث می‌شود چربی در شیر خرد شده و در تمام قسمت محصول به طور یک دست پخش شود. این عملیات در شیرهای دیگر انجام می شود لذا طعم شیر غیریاران‌ای بسیار مطلوب‌تر به نظر می‌رسد.

نواب‌پور اظهار کرد: با توجه به آنکه وزارت بهداشت و موسسه استاندارد موظف به نظارت دقیق بر کیفیت این کالا هستند امکان تقلب در فرآوری آن از بین خواهد رفت.

اینکه کارخانه‌ها وظیفه دارند شیر یارانه‌ای بازار را تامین کرده و با قیمت مصوب بفروشند و در پایان هزینه‌های خود را نیز با تاخیر چندماهه و گاه یک‌ساله از دولت دریافت کنند؛ سرانجامی اینچنین را برای شیر یارانه‌ای رقم زده است. شاید قیمت پایین شیر یارانه ای انجام پروسه همونیژه کردن را برای کارخانه‌ها غیراقتصادی می‌کند. همین مسأله نیز سبب شده دولت به فکر هدفمند کردن یارانه این محصول بیفتد تا بلکه پایانی برای شیر بی‌کیفیت را رقم زند.

اما از آنجا که تولیدکنندگان به این میزان یارانه وابستگی شدیدی دارند؛ برای حذف آن باید مقدمات لازم فراهم شود.

جواد وکیل گیلانی مدیرعامل مرکز همکاری‌های امور دام (مهاد) در این زمینه معتقد است: در صورتی که یارانه به صورت نقدی به مردم پرداخت شود؛ این پول صرف خرید شیر نخواهد شد.

او پیشنهاد می‌دهد که یارانه به تولیدکنندگان اعطا شود تا هم از خسران دامداران جلوگیری شود و هم مصرف‌کننده از شیر ارزان بی‌بهره نماند.

وکیل گیلانی اضافه کرد: در سال 87 شیر خام از دامدار با قیمت 500 تومان تحویل گرفته می‌شد اما از آن سال به یکباره قیمت‌ها به 400 تومان کاهش یافت و اکنون 433 تومان در کیلو به کارخانه‌ها تحویل داده می‌شود. این در حالی است که قیمت علوفه و سایر نهاده‌های دامی 40 تا 50 درصد افزایش قیمت داشته است.

محمد صراف‌زاده سخنگوی صنایع شیر ایران نیز اعتقاد دارد: حذف یارانه شیر مشکلات بسیاری برای دامداران ایجاد خواهد کرد.

او گفت: گرچه اصلاح یارانه خواسته ماست اما برای این کار باید زیرساخت‌های لازم ایجاد شود.

صراف‌زاده همچنین تصریح کرد: یارانه نقدی نمی تواند کمکی به افزایش مصرف سرانه داشته باشد. وی بهترین روش را پرداخت به نفع افزایش مصرف نسل جدید عنوان کرد.

همایون باهری مدیرعامل یکی از کارخانه‌های شیر نیز با پرداخت نقدی به مصرف کننده مخالفت کرد و متذکر شد: هنوز در فرهنگ‌سازی به جایی نرسیدیم.

او تاکید کرد: دولت برای اجرای هدفمندی برای شیر باید تاریخی مشخص کرده و فرصتی چند ماهه به دامدار بدهد.