Fa
En
این مسئله می‌تواند به‌عنوان یک نقطه قوت برای صنعت آلومینیوم کشور تلقی شود و با تکیه بر آن، فضای نفس کشیدن برای سایر رقبا تنگ‌تر شود. با این حال، در چند سال گذشته، دولت‌های عرب توانسته‌اند با تمرکز بر توسعه این صنعت و برنامه‌ریزی‌های اصولی، به سرعت از ایران پیشی بگیرند تا سهم ایران از بازار آلومینیوم منطقه و جهان روز به روز کمتر شود.
دلایل عقب افتادن ایران از قافله تولیدکنندگان آلومینیوم منطقه به طور دقیق چیست؟ آن هم در حالی که مزایای نسبی و نقاط ضعف تمام کشورهای خاورمیانه در یک سطح است و ایران هم به دنبال افزایش حدودی ۴ برابری تولید آلومینیوم در چشم‌انداز ۱۴۰۴ است.
تیم کارشناسی ایمیدرو به تازگی گزارشی از وضعیت و میزان مصرف انرژی برای تولید محصولات معدنی مختلف در جهان تهیه کرد.
براساس این گزارش تولید هر تن فولاد خام (کل زنجیره) معادل ۷۲۸ مترمکعب گاز طبیعی انرژی نیاز دارد. این رقم برای هر تن شمش آلومینیوم معادل ۴۱۲۰ مترمکعب گاز طبیعی و برای هر تن سیمان تنها ۱۲۷ مترمکعب است. اگر به میزان انرژی بر بودن تولید شمش آلومینیوم در برابر فولاد و سیمان دقت شود، متوجه می‌شویم چرا کشورهای عربی و روسیه و... در جهت استفاده از مزیت انرژی خود، این صنعت را توسعه داده‌اند.
گاز، مزیتی نسبی
ایران هم مانند روسیه و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از مزیت داشتن گاز طبیعی برخوردار است. تولید گاز طبیعی عسلویه در سال گذشته میلادی، روزانه ۳۲۰میلیون مترمکعب بوده است. با این حال، نه میزان تولید گاز ایران چندان قابل توجه است و نه مصرف این گاز طبیعی در تولید محصولات معدنی. برای نزدیک شدن این ادعا به ذهن کافی است به یاد داشته باشید که دنیا در هر روز حدود ۶۰ برابر تولید روزانه گاز طبیعی ایران در سال ۲۰۱۴م فقط صرف تولید فولاد، آلومینیوم و سیمان می‌کند. برداشت ایران از میدان گازی پارس جنوبی در امسال میلادی خوشبینانه ۳۴۲ میلیون متر مکعب در روز خواهد بود.
براساس این گزارش، مصرف گاز در صنایع معدنی ایران بسیار اندک است. مصرف گاز طبیعی در تولید فولاد، آلومینیوم و سیمان روزانه ۶۰میلیون مترمکعب است که این رقم با دستیابی به چشم‌انداز ۵۵میلیون تن فولاد، یک‌میلیون تن آلومینیوم، ۱۲۰میلیون تن سیمان به ۱۶۲میلیون مترمکعب در روز افزایش می‌یابد .
این میزان مصرف انرژی حتی در مقابل تولید کنونی گاز ایران بسیار اندک بوده به معنای بهره نگرفتن از مزایای نسبی است. سهم کنونی مصرف انرژی در صنایع فولاد، آلومینیوم و سیمان کشور حدود ۳۰ درصد کل صنعت است که اگر پتروشیمی را از ارقام صنعت حذف کنیم، به ۴۴درصد افزایش پیدا می‌کند.
دلیل عقب افتادن ایران
به منظور استفاده از همین مزیت نسبی است که تولید آلومینیوم در کشورهای عربی در دستور کار قرار گرفته است. تولید آلومینیوم به‌عنوان انرژی‌برترین صنعت معدنی در دستور کار کشورهای عربی قرار دارد. تولید آلومینیوم در قطر حدود ۱/۷ برابر ایران و تولید شورای آلومینیوم خلیج‌فارس (GCC) حدود ۱۴/۵ برابر ایران است. این در حالی است که تولید آلومینیوم در ایران قبل از این کشورها شکل گرفت و در شهر اراک شروع شد (ایرالکو).
تیم کارشناسی ایمیدور دلایل باز ماندن ایران از قافله آلومینیوم خاورمیانه را چند مورد می‌داند: سرمایه‌گذاری نکردن مناسب کشور در صنایع انرژی‌بر و مصرف‌کننده گاز طبیعی در سال‌های اخیر در کنار قانون هدفمندسازی یارانه‌ها در حذف مزیت انرژی کشور از جمله عوامل کلیدی جلو افتادن افزایش تولید فولاد کشورهای عربی و منطقه نسبت به ایران است؛ موضوعی که باعث استفاده ۲برابری قطر از ذخایر میدان مشترک گاز طبیعی با ایران هم شده است.
داستان موفقیت کشورهای منطقه در صنعت آلومینیوم و عقب ماندن ایران، زمانی برجسته‌تر می‌شود که به مشکلات توسعه این صنعت در کشورهای عنوان شده توجه کنیم. ضمن آنکه تمام کشورهای آلومینیومی منطقه (به جز ترکیه) از نعمت گاز طبیعی برخوردارند، در تامین ماده اولیه مورد نیاز خود هم با مشکل روبه‌رو هستند. تمام کشورهای منطقه برای تامین مواد اولیه مورد نیاز آلومینیوم‌سازی با مشکل مواجه هستند. برخی از آنها از نفلین سینیت استفاده می‌کنند، برخی اقدام به واردات بوکسیت یا آلومینا می‌کنند و کشورهایی مانند ایران و امارات به همکاری مشترک برای تولید بوکسیت در کشورهای دیگر به عنوان راهکار اندیشیده‌اند. در کنار این راهکارها، ترکیه اقدام به واردات قراضه‌های آلومینیوم اروپا می‌کند تا ۹۵درصد از خوراک کارخانه‌های تولید آلومینیوم خود را از این طریق فراهم کند.
کشورهای عرب علاوه بر آنکه به‌طور سنگین بر صنعت انرژی‌بر آلومینیوم تمرکز کرده‌اند، در انتخاب فناوری ساخت هم بهتر عمل کرده‌اند. فناوری‌های ساخت آلومینیوم ایران در مقابل کشوری مانند امارات، ۲۸درصد بیشتر انرژی مصرف می‌کند. این موضوع سبب می‌شود که قیمت محصولات تولیدی ایران در مقابل محصولات رقبا بسیار گران‌تر تمام شود و بسیاری از مشتریان خود را از دست دهد.
این وضعیت در حالی است که ایران می‌توانست با تکیه بر سابقه طولانی خود در صنعت آلومینیوم و نیروی انسانی ماهر خود بر کشورهای رقیب غلبه کرده و عرصه را بر آنها تنگ کند.
اقدام هوشمندانه برای موفقیت آلومینیوم
«پرات و ویتنی» یک شرکت ۹۰ساله امریکایی با فروش ۱۴/۵میلیارد دلاری است. این شرکت، یکی از ۳ شرکت برتر سازنده موتور هواپیما به همراه جنرال الکتریک و رولزرویس است که البته امروز وارد تجارت توربین‌های صنعتی و دریایی هم شده است. این شرکت با هواپیماهای۱۴ F وارد ایران شده است.
امروزه شرکت «پرات و ویتنی» سازنده موتور ایرباس ۳۸۰ و ۳۲۰ است. به‌علاوه هواپیمای پیشرفته f ۳۵ امریکا از موتورهای ساخت این شرکت بهره می‌برد اما بخش عمده‌ای از موفقیت این شرکت مربوط به شرکت‌های تامین‌کننده آن ازجمله شرکت آلکوا است.
«آلکوا» را همه ما به‌عنوان یک تولیدکننده شمش آلومینیوم می‌شناسیم ولی عمده فعالیت این شرکت در بخش هوا- فضا و ساخت قطعات هواپیما است. «آلکوا» به تازگی با هزینه ۱۰۰میلیون دلاری نسبت به توسعه خط تولیدقطعات واقع در ایالت ایندیانای امریکا اقدام کرده است.
هدف چیست؟
تولید قطعات نیکل تک کریستال و سوپرآلیاژها مرتبط با پره‌توربین‌های موتور هواپیما و قطعات آلومینیومی با فناوری بالا که از نظر اندازه۶۰درصد بزرگتر از نوع قدیمی هستند را در برنامه‌های خود در نظر گرفته‌اند. در این‌باره آلکوا قرارداد ۱/۱ میلیارد دلاری۱۰ساله با شرکت «پرات و ویتنی» و همچنین قرارداد یک‌میلیارد دلاری با ایرباس برای تحویل قطعات هواپیما دارد. این شرکت شریک شرکت «معادن» در واحد تولید آلومینیوم عربستان است و در آینده، به‌جای تمرکز روی تولید شمش آلومینیوم، روی تولید قطعات با ارزش‌افزوده بالاتر متمرکز خواهد بود.
ثبت نظر