نخستين ميمون ايراني به فضا می‌رود؟

بهمن ماه سال 89 همزمان با روز فناوري فضايي، مسوولان فضايي كشور از پرتاب نخستين موجود به زنده انسان نما با كاوشگر ايراني در آينده نزديك خبر دادند. خبري كه به سرعت در كانون توجه محافل علمي و رسانه‌يي داخلي و خارجي قرار گرفت.

متعاقب اعلام اين ماموريت، در آخرين روزهاي اسفندماه سال گذشته، راكت «كاوشگر 4» همراه با يك عروسك ميمون كه داراي علائم حياتي شبيه‌سازي شده موجود زنده است به فضا پرتاب شد تا مقدمه‌اي براي پرتاب نخستين ميمون فضانورد ايراني باشد.

طي ماه‌هاي اخير مسوولان فضايي كشور در پاسخ به پيگيري‌هاي خبرنگاران در خصوص زمان پرتاب كاوشگر حامل موجود زنده به فضا از اعلام زمان قطعي آن خودداري كرده و در عين حال از پيگيري پرتاب اين ماهواره تا پايان تابستان خبر داده‌اند.

در آخرين اظهارنظرها در اين زمينه، دكتر فاضلي، رييس سازمان فضايي ايران اواسط ماه گذشته از پرتاب «كاوشگر 5» حامل موجود زنده در مرداد ماه جاري خبر داده بود.

با توجه به زمان احتمالي اعلام شده و سابقه پرتاب اغلب ماهواره‌ها و كاوشگرهاي قبلي در شب‌هاي اعياد، پرتاب كاوشگر 5 در شب ميلاد امام حسن مجتبي(ع) دور از ذهن نيست؛ اگر چه به دليل پيچيدگي فوق العاده و تمهيدات گسترده مورد نياز براي پرتاب هاي فضايي، احتمال اين كه اين پرتاب به شهريورماه يا پس از آن موكول شده باشد نيز وجود دارد.

كاوشگر 5 كه قرار است همراه ميموني از نژاد رزوس به ارتفاع 120 كيلومتري پرتاب شود، با هدف انجام تحقيقات زيستي و ارسال موجود زنده انسان‌نما به فضا و بازگشت سالم آن، طراحي و ساخته شده و اين، نخستين گام عملي در اجراي پروژه ملي اعزام فضانورد ايراني به فضاست.

از جمله فناوري‌هاي كليدي در اين طرح مي‌توان به آماده‌سازي و آموزش موجود زنده،‌ طراحي و ساخت محفظه زيستي شامل عايق صوتي، حرارتي و ضربه‌گير و تجهيزات لازم براي تامين اكسيژن و سنجش علائم حياتي موجود زنده، جدايش ملايم موتور و ساير اجزاي جدا شونده به منظور حفظ سلامت موجود و بازيابي سالم محموله از ارتفاعات بالا اشاره كرد.

كاوشگرهاي فضايي، راكت‌هاي عمود پروازي هستند كه براي حمل آزمايشگاه‌هاي فضايي به ارتفاعات بالاي جو غليظ - ارتفاع بين 50 تا 300 كيلومتر - و بازيابي سالم آنها به كار مي‌روند. كاوشگرها كاربردهاي بسياري دارند كه از آن جمله مي‌توان بررسي خواص اتمسفر، آزمايش وسايل كنترلي مورد استفاده در ماهواره‌ها و ماهواره‌برها، كسب اطلاعات هواشناسي و پيش‌بيني هوا، و انجام تحقيقات زيست فضايي و نجوم را نام برد. در حقيقت، محموله‌هاي آزمايشگاه فضايي در كاوشگر‌ها، اجزاي پيچيده سامانه‌هاي فضايي و موجودات زنده را در معرض آزمايش و بررسي قرار مي‌دهند.

در كاوشگر 5 اعزام يك ميمون از نژاد رزوس به ارتفاع 120 كيلومتري و بازيابي سالم آن و فراهم كردن بستر مناسب براي انجام تحقيقات زيست پزشكي فضايي پيش‌بيني شده است.

در اين كاوشگر اولين محفظه زيستي براي پشتيباني حيات در ارسال به فضا طراحي و آزمايش مي‌شود. در تمامي مراحل پرتاب تصاوير محفظه زيستي، علائم حياتي موجود زنده، و داده‌هاي محيطي و علمي مخابره و در جعبه سياه ثبت مي‌شوند. براي حفظ و تضمين سلامت موجود زنده در ارسال به فضا و بازگشت از آن، بايد قابليت اطمينان سامانه‌هاي حامل موجود زنده بسيار بالا باشد؛ از اين رو، تمامي مراحل طراحي، ساخت و آزمايش بايد مطابق با استانداردهاي فضايي خاص سامانه‌هاي سرنشين‌دار صورت پذيرد.

آماده‌سازي و آموزش موجود زنده از جمله مراحل كليدي در اين طرح است. موجود زنده با قرار گرفتن تدريجي در شرايط شتاب و ارتعاش، توانايي تحمل شرايط پرواز واقعي را پيدا مي‌كند.

در طرح پرتاب كاوشگر حامل ميمون به فضا پنج ميمون در حال آموزش هستند تا بتوانند تحمل فشارهاي فيزيكي، مداري، شتاب هاي مداري، صوت، ارتعاش و ساير عوامل را هنگام پرتاب داشته باشد.

ميمون به عنوان حيواني آموزش‌پذير، طي مراحل آموزش خود را با شرايط پرتاب انطباق مي‌دهد. آموزش‌هاي پيش‌بيني شده شامل سازگاري موجود زنده با شتاب، ارتعاش و شوك، شرايط سقوط آزاد، سر و صدا و محيط داخلي محفظه زيستي است. آ‌زمايش زير سامانه‌هاي جدا شونده و چترهاي زير سامانه بازيابي نيز از مهمترين بخش‌هاي آزمايش عملكردي است و قابليت اطمينان اين زير سامانه‌ها با تكرار آزمايش‌ها به تاييد مي‌رسد.

انتظار مي‌رود با تلاش پژوهشگران و كارشناسان پژوهشگاه هوا فضا در دستيابي به فناوري ارسال موجود زنده به فضا، برگ زرين ديگري به كارنامه فعاليت‌هاي فضايي ايران اضافه شود.