میزان کل درآمدهای نفتی ایران تا پیش از انقلاب معادل 140 میلیارد دلار بوده است

بررسی درآمدهای نفتی ایران از زمان مظفرالدین‌شاه تاکنون نشان می‌دهد میزان درآمدهای نفتی ایران از ابتدای پیدایش طلای سیاه تاکنون در دوره‌های مختلف افزایش‌های قابل توجهی یافته است اما این افزایش درآمدها در زمان‌های مختلف نتوانسته است بر میزان توسعه‌های نفتی در سال‌های اخیر منجر شود.
بر این اساس و طبق آمارهای موجود متاسفانه با وجود درآمدهای خوب ارزی حاصل از فروش نفت اما درصد بیشتر این درآمدها صرف واردات کالا از دیگر کشورها شده است.

به این ترتیب درآمدهای 103 ساله گذشته نفتی ایران تاکنون نشان می‌دهد که درآمدهای ایران از 8/26 میلیارد دلار از زمان مظفرالدین‌شاه تا سال 52 به 531 میلیارد دلار در دولت دهم یعنی دولت محمود احمدی‌نژاد (هم‌اکنون) رسیده است که خود نشان از افزایش چندین ده برابری میزان درآمدهای نفتی ایران دارد.

در همین رابطه اکبرترکان، معاون اسبق وزارت نفت که خود به این میزان درآمدهای نفتی ایران طی نشست تخصصی رویکرد‌ها و استراتژی‌های نوین تامین مالی پروژه‌های زیرساخت و انرژی با رویکرد مدیریت صحیح منابع مالی موجود اشاره کرده بود، با بیان اینکه در 103 سال گذشته مجموع درآمدهای نفتی ایران به بیش از هزار و 116 میلیارد دلار رسیده است، گفت: از دوره حکومت مظفر‌الدین‌شاه تا سال 1352 شمسی درآمد‌های نفتی ایران حدود 26 میلیارد و 800 میلیون دلار بوده است.

بر اساس این اظهارات و آمارهای موجود میزان درآمدهای نفتی ایران در سال 1357 به 112 میلیارد دلار و 700 میلیون دلار رسیده که نشان از افزایش فروش نفت ایران و در نتیجه افزایش توسعه میادین نفتی ایران داشته است که این روال به ناگاه در سال‌های 58 و 59 از روزانه شش میلیون بشکه به یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت و حتی به دلیل روزهای بعد از انقلاب و جنگ تحمیلی همین یک میلیون بشکه نیز کاهش یافته و حتی در مقاطعی نیز به صفر رسید.

به این جهت حتی در محاسبات انجام شده میزان درآمد نفتی ایران در این سال‌ها صفر در نظر گرفته شده است و سپس در سال 59 با آغاز مجدد صادرات نفت روال درآمدهای نفتی ایران روالی صعودی را در پیش گرفت. به این ترتیب میزان تولید نفت ایران در سال 59 با 770 هزار بشکه در روز آغاز شد.

البته برخی آمارها و ارقام میزان درآمدهای نفتی قبل از انقلاب را که ظاهرا تاریخ مورد نظر همان سال‌های 58 و 59 است، 140 میلیارد دلار نشان داده شده است. اما با این وجود هیچ اشاره‌یی به این نشده که این 140 میلیارد دلار با محاسبه 112 میلیارد دلار و 700 میلیون دلار سال‌های 52 تا 57 و دوران پس از اکتشاف نفت از زمان مظفرالدین‌شاه است یا تنها در دو سال این میزان صادرات نفت محقق شده است؟ اما اذعان به اینکه در سال‌های ابتدای انقلاب به دلیل جنگ میزان صادرات نفت به صفر رسیده بوده است بنابراین مشخص می‌شود میزان کل درآمدهای نفتی ایران تا پیش از انقلاب یعنی از زمان مظفرالدین‌شاه تا سال 59 معادل 140 میلیارد دلار بوده است.

با این حال در همان سال‌های ابتدای بعد از انقلاب یعنی در دولت بازرگان و رجایی میزان صادرات نفت موجب شد تا کشور به درآمد 25 میلیارد و 800 میلیون دلاری نفتی دست یابد این یعنی درآمدی کمتر از یک‌ششم درآمد نفتی ایران قبل از انقلاب.

این روال در دولت سوم و چهارم یعنی دولت میرحسین موسوی در حالی شروع شد که صادرات روزانه 770 هزار بشکه‌یی نفت در سال 59 یعنی دولت میرحسین موسوی تا سال 67 یعنی سال پایانی جنگ تحمیلی عراق به ایران که نفت بشکه‌یی زیر 10 دلار فروخته می‌شد از 770 هزار بشکه در روز به 1647 هزار بشکه طی هشت سال برسد و درآمدی معادل 110 میلیارد و 600 میلیون دلار را نصیب کشور کند که باز هم کمتر از میزان درآمد نفتی ایران در پنج‌ساله 52 الی 57 بوده است.

این روال در دولت پنجم و ششم و با پایان یافتن جنگ تحمیلی با روال افزایشی صادرات نفت ایران ادامه یافت و در دو دولت حجت‌الاسلام علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی یعنی از سال 68 تا 76 کل درآمد نفتی ایران به 141 میلیارد دلار و 700 میلیون دلار رسید که تنها یک میلیارد و 700 میلیون دلار بیشتر از کل درآمد نفتی ایران در سال‌های پیش از انقلاب بود.

در این سال‌ها میزان صادرات روزانه نفت ایران از 1832هزار بشکه در روز به 2342 هزار بشکه در روز رسید.

میزان درآمد نفتی ایران در دولت هفتم و هشتم (ریاست‌جمهوری حجت‌الاسلام محمد خاتمی) بر همان روال افزایشی قبلی بود و میزان تولید در سال‌های 77 تا 83 از تولید روزانه 2300 هزار بشکه در روز به 2548 هزار بشکه در روز افزایش یافت و با افزایش قیمت نفت، درآمد 157 میلیارد و 200 میلیون دلاری برای ایران رقم خورد که این درآمد تنها کمی بیشتر از کل درآمد نفتی ایران تا پیش از انقلاب اسلامی بود.

اما دولت هشتم در حالی روزگار خود را به پایان می‌برد که نفت روی سکوی‌های صعودی قرار گرفته بود و با وجود صادرات قابل توجه دولت می‌توانست درآمدهای مناسبی را از آن خود کند به این جهت دولت نهم یعنی دولت محمود احمدی‌نژاد دولت را با صادرات روزانه 2604 هزار بشکه‌یی و قیمت نفت سه رقمی در اختیار گرفت و تا سال 89 روزانه 2263 هزار بشکه نفت را به صورت روزانه تولید و صادر کرد و توانست در دولت نهم و دهم درآمدی معادل 531 میلیارد دلار را جذب کند که نزدیک به پنج برابر کل درآمد نفتی ایران در سال‌های پیش از انقلاب بوده است.

با این حال و با وجود درآمدهای مناسب نفتی اما همچنان توسعه میادین نفتی و همچنین سرمایه‌گذاری‌های نفتی در دولت با اما و اگر مواجه است. البته ترکان، معاون سابق وزیر نفت با جمع میزان درآمدهای نفتی در دولت‌های مختلف معتقد است در دولت نهم همچنین مجموع درآمد‌های نفتی ایران از ابتدای پیروزی انقلاب تا پایان فعالیت دولت هشتم حدود 445 میلیارد و 400 میلیون دلار بوده است. این عضو سابق کابینه دولت نهم خواستار تبدیل دارایی‌های زیرزمینی به ثروت زمینی و دارایی‌های بین نسلی شد و تاکید کرد: با این وجود، در شرایط فعلی تمام درآمدهای حاصل از فروش و صادرات نفت خام صرف امورات نسل موجود می‌شود. در شرایط فعلی 80 درصد درآمدهای نفتی ایران از محل صادرات نفت خام و میعانات گازی است.

ترکان همچنین از افزایش وابستگی بودجه دولت به درآمدهای نفتی در دو سال گذشته خبر داد و گفت: آمارها نشان می‌دهد که از سال 1384 تا پایان سال گذشته بیش از 483 میلیارد دلار درآمد نفتی صرف واردات کالا شده است. از این مقدار سهم کالاهای سرمایه‌یی حدود 17 درصد و سهم کالاهای واسطه‌یی و مصرفی 83 درصد است. پیشنهاد می‌شود دولت بخش عمده‌یی از درآمدهای نفتی را صرف افزایش ظرفیت و تثبیت تولید نفت و گاز طبیعی در کشور بکند.

ترکان با بیان اینکه صرف درآمدهای نفتی به طرح‌های افزایش تولید طلای سیاه از نان شب هم واجب‌تر است، تصریح کرد: با توجه به کاهش درآمدهای نفتی پس از تحریم باید واردات با مدیریت بودجه‌یی انجام شود. به این جهت باید ردیف بودجه‌های جداگانه‌یی از درآمدهای نفتی به طرح و پروژه‌های نفتی اختصاص داده شود و با افزایش سرمایه‌گذاری باید سقف و ظرفیت تولید نفت خام ایران افزایش یابد.