سرنوشت نامعلوم لیدوما

کاخ لیدوما که بعد از تخت جمشید و شوش از مهمترین آثار دوره هخامنشیان است در حالی همچنان بعد از سه بار مدفون شدن درخاک سرنوشت نامعلومی دارد که قرار بود با تامین بودجه و بکارگیری یگان حفاظتی عملیات باستان شناسی و پژوهش در این منطقه آغاز شود.

لیدوما در شهرستان ممسنی استان فارس یکی از شهرهایی است که در میان گلنوشته های نوشته‌های هخامنشی و در میان ۲۶ شهر بین تخت جمشید تا شوش از آن نام برده شده است. در این شهر کاخی وجود دارد که شواهد به دست آمده در آن نشان از وجود تمدن تا پنج هزار سال پیش را نیز داشت به همین دلیل به نام کاخ لیدوما شناخته شده است.

این اثر تاریخی مربوط به 550 سال پیش از میلاد که یکی از اثرهای مهم هخامنشی بعد از تخت جمشید و شوش در منطقه سروان ممسنی به شمار می رود، دارای مساحتی در حدود یکهزار متر در ۵۰۰ متر مربع است که در بیشتر نقاط آن آثار غیرمنقول باستانی یافت ‌شد.

در سال 1338 یک هیئت باستان‌شناسی ژاپنی این محوطه را مورد کاوشهای باستان‌شناسی قرار دادند و بنای ساختمان هخامنشی را در این قسمت کشف کردند و بعد از آن معماری این بنا را با کاخهای داریوش، خشایار شاه و اردشیر هخامنشی در شوش و تخت جمشید مقایسه کردند.

این قیاس نشان می داد که این بنا آثار به جا مانده از دوران هخامنشی است، پس مشخص شد لیدوما یکی از شهرهای بین راهی دوران هخامنشی بوده که بر سر راه شاهی پاسارگاد و تخت جمشید به شوش قرار داشته است.

پس از آن هیئت مشترک باستان شناسی پژوهشکده باستان شناسی و دانشگاه سیدنی نخستین مرحله از پژوهش‌های مشترک را در سال‌های ۱۳۸۱- ۱۳۸۳ در منطقه نور آباد ممسنی فارس انجام داد. حاصل مرحله یکم، شناسایی ۵۱ محوطه باستانی در دو دشت رستم یک و دو، لایه نگاری ۲۵ متر نهشته‌های باستانی در تل نورآباد و نیز ۱۶ متر در تل اسپید بود.

بار دیگر در سال ۱۳۸۵ یک گروه باستان شناسی به سرپرستی علیرضا عسگری از ایران و پروفسور دانیل پاتس از دانشگاه سیدنی کار کاوش در این منطقه را انجام دادند. در این مرحله عمده پژوهش‌ها بر شناخت یکی از محوطه‌های هخامنشی تمرکز یافت. این محوطه با نام‌های محلی نظیر قلعه کَلی و یا سُروان، جین جان شناخته شده است.