اما شورای نگهبان به سرعت این شایعه را تکذیب کرد تا بلافاصله در یک اتفاق باورناپذیر حجم وسیعی از لطیفه هایی که بخشی از آنها هزلیات آمیخته با توهین بود در خصوص سن آیت الله جنتی و طول عمر ایشان بعضا توسط طنزپردازان سابقاً ساکن ایران در فضای آنلاین منتشر شود و سپس به صورت پیامک در سطح جامعه نیز برخی از این هزلیات چرخید تا ..

با وجود گذشت حدود پانزده ماه از تبدیل شدن آیت الله جنتی به سوژه منحصر به فرد طنزها و جوک های سیاسی در محافل سیاسی و فضای مجازی و پیامک و... این پرسش به وجود آمده که آیا این رویه قابل دفاع است و از سوی دیگر، آیا به سود سازندگان و نشردهندگان این جوک هاست؟

دستمایه اصلی این طنزها که بعضا رنگ و بوی تمسخر و اهانت هم می گیرد، ثبات در تصدی مسئولیت هایش به رغم کهولت سن است و همچنان در فضاهای آنلاین نزد بخشی از عوام و خواص بر تنورش هیزم افکنده می شود. اکنون این پرسش قابل طرح شده که آیا فراگیر شدن چنین رفتارهایی در خصوص یک چهره رسمی کشور که بعید نیست در آینده به اشخاص دیگری نیز با همین حجم و ابعاد تسری یابد، آیا با مبانی اخلاقی نیز سازگاری دارد و آیا اصولاً اشخاصی که از رواج بی اخلاقی در سطح جامعه گلایه مندند، محقند که چنین ادبیاتی را به جای نقد سیاسی در اختیار گیرند؟

ماجرا از کجا شروع شد؟
همه چیز از نیمه شهریور ماه 1389 شروع شد که شایعه ای در خصوص بیماری شدید و فوت دبیر پرسابقه شورای نگهبان و امام جمعه موقت تهران منتشر شد. اما شورای نگهبان به سرعت این شایعه را تکذیب کرد تا بلافاصله در یک اتفاق باورناپذیر حجم وسیعی از لطیفه هایی که بخشی از آنها هزلیات آمیخته با توهین بود در خصوص سن آیت الله جنتی و طول عمر ایشان بعضا توسط طنزپردازان سابقاً ساکن ایران در فضای آنلاین منتشر شود و سپس به صورت پیامک در سطح جامعه نیز برخی از این هزلیات چرخید تا عده ای از منتقدان عملکرد آیت الله جنتی و اینکه دوره حضور او در مسوولیت هایش طولانی شده، به این فضا دامن بزنند و حتی در شبکه های اجتماعی نیز صفحاتی با چنین موضوعاتی راه اندازی کنند و طیفی از مخاطبان بدون توجه به جنبه های اخلاقی چنین رفتاری، صرفاً با در نظر گرفتن جنبه طنز ماجرا، به این مطالب توجه نشان داده و بر آتش آن بدمند.

از آن زمان تاکنون، حدود پانزده ماه می گذرد و حتی چنین ادبیاتی - به دور از هزلیات - به کلام برخی سیاسیون عمدتاً در محافل خصوصی و بعضاً محافل عمومی نیز نفوذ کرده و این اتفاق در عمل چندان خوشایند نیست، به خصوص بخشی که شامل بهره گیری از هزلیات و توهین ها می شود و اخیراً نیز در این بخش با مونتاژ تصاویر دبیر شورای نگهبان بر روی تصاویر تاریخی و به کارگیری برچسب ها و دیالوگ های نامناسب، بی راهه بودن پرداختن و توجه به چنین مسائلی که نوعی تشویق برای پیگیری کنندگان این ماجراست را نمایان تر می سازد. اما چرا؟

روحیه طنزپردازی ایرانیان
بخشی از موضوع به روحیه طنزپردازی ایرانیان بر می گردد که نوعا در اعصار مختلف افرادی را که به آنها انتقاد داشته اند، سوژه طنز می ساختند؛ موردی که برای صاحبان قدرت در یک مجموعه کوچک مثل شرکت و اداره گرفته تا در سطح کشوری برای مسوولانی که گروهی از آنها ناراضی اند، سابقه داشته است. در دوره معاصر هم این رویه درباره برخی روحانیون و امامان جمعه گرفته تا چهره ای چون دکتر احمدی نژاد به کار گرفته شده و مردم ناراضی در قالب لطیفه و جوک، بخشی از نارضایتی خود را گاه با لعاب توهین بروز داده اند.

هرچند هیچ کس از نقد نباید گریزان باشد، اما اگر این اتفاق فردا برای یک هنرمند محبوب ما با تمرکز بر یک ویژگی دیگر رخ دهد و روزی دیگر برای یک سیاستمدار محبوب ما با ویژگی های مشترک آیت الله جنتی که بی جهت بزرگنمایی شده، آیا برآشفته نمی شویم و نسبت به شخصی که محبوب القلوب مان را به سخره گرفته، مواضع خصمانه و حتی تهدیدآمیز خواهیم گرفت؟

اگر این اتفاق با یکی از بستگان دوست داشتنی مان رخ دهد، چگونه گارد خواهیم گرفت و از قرآن نشانه می آوریم که: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ... / ای‌ کسانی‌ که‌ ایمان‌ آورده‌اید، نباید گروهی‌ از شما گروه‌ دیگر را مسخره‌ کند...» و اگر موثر واقع نشود چگونه ممکن است تا برخورد خشن نیز پیش برویم؟ آیا اصولاً با چنین نگاهی، شخصی خانواده آیت الله جنتی را در بسط چنین ادبیات غیراخلاقی مورد توجه قرار داده است؟

از سوی دیگر در چنین فضایی، افراط ها باعث شده حتی ملائک مقرب الهی و حتی پروردگار یکتا نیز بخشی از این هزلیات شوند و خلاقیت ها منجر به نوشتارهایی گاه وهن آلود شود که قطعاَ در تمام ادیان یکتاپرست مردود تلقی می شود. از این حیث حتی اگر سوءنیتی در بکارگیری عنوان خدا و ملائک مقرب نظیر حضرت عزرائیل، اسرافیل، میکائیل و جبریل وجود نداشته باشد و محصول افراط در هزلیات و کم آوردن سوژه دامن زنندگان به این جریان در طول یک سال و اندی اخیر باشد، قطعاً یک مسلمان واقعی حداقل به استقبال این بخش از هزلیات نمی رود و از هر بحث سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در حد طنز و نه اغراق آمیزتر استقبال می کند.

علل و پیامدهای جوک سازی
ممکن است استفاده کنندگان از این شیوه، توجیه خود را فقدان فضای نقد نسبت به برخی شخصیت ها، بی توجهی به انتقاداتشان و یا اهانت های طرف مقابل بیان کنند. روشن است که بروز فضای توهین از هیچ گروهی پذیرفته نیست و طبعا هرچه فضای نقدپذیری سالم چهره های سیاسی بیشتر باشد، روشهای نامناسب کمتر مورد استفاده قرار خواهد گرفت. اما در عین حال این شیوه لطیفه سازی و اهانت، حتی اگر مستمسک درستی داشته باشد، عملا از یک سو باعث تخلیه روانی منتقدان می شود و از سوی دیگر باعث بی اعتنایی بیشتر فرد انتقادشونده می گردد و حاصل این همه یعنی اصلاح کمتری صورت می پذیرد و در واقع هر دو طرف زیان می بینند.

حال آیا بهتر نیست پیش از آنکه چنین روشی برای آنان که نزد ما بیش از دیگران مورد توجه هستند، در پیش گرفته شود و حتی حد توهین ها تکان دهنده و برگشت ناپذیر شود، به آن سوی خط اخلاق بازگشت و از این خط قرمز که یک انسان معتقد به هیچ قیمتی از آن عبور نمی کند، دیگر گذر نکرده و به آن احترام گذاشت و بکارگیری «تمسخر» که از زمان حضرت علی (ع) نیز مرسوم و از سوی ایشان نیز مذموم بود را نسبت به هر شخصی نفی کرده و از شیوعش جلوگیری کرد؟ این اتفاق خوب و سرنوشت ساز می تواند با عدم دامن زدن بیش از این به ماجرای آیت الله جنتی، رخ دهد و استمرار یابد تا مشخص شود .