تضمین تولید پایدار اسملترهای آلومینیومی با خوداتکایی در حوزه برق

به گزارش باشگاه آلومینیوم حمید رجب‌پور در گفت‌وگو با فلزات‌آنلاین در خصوص اهمیت انرژی برق در تولید شمش آلومینیوم و ضرورت تامین پایدار آن برای اسملترهای آلومینیومی، اظهار داشت: برق برای اسملترهای آلومینیوم فقط یک منبع انرژی نیست بلکه خط قرمز حیاتی تولید است. زمانی که سخن از تبدیل آلومینا به شمش به میان می‌آید، در واقع در ارتباط با فرایند الکترولیز مداومی حرف زده می‌شود که کوچک‌ترین وقفه در جریان برق آن به معنای توقف قلب تپنده تولید است. با توجه به اینکه سلول‌های احیا با جریان‌های عظیم، برای مثال در خط یک تولید آلومینیوم المهدی ۱۷۵ هزار آمپر و در خط دو ۲۳۰ هزار آمپر کار می‌کنند، بنابراین اگر این جریان حتی برای سه ساعت قطع شود، فاجعه آغاز خواهد شد؛ به این صورت که حمام مذاب داخل سلول‌ها یخ می‌زند و تبدیل به توده‌های سخت فلز و الکترولیت جامد می‌شود. بازیابی چنین سلولی نه تنها هفته‌ها زمان می‌برد بلکه میلیاردها تومان هزینه تعمیر و انرژی برای ذوب مجدد می‌طلبد و عمر مفید سلول را تا یک سال کاهش می‌دهد.

هزینه تولید هر تن شمش آلومینیوم در ایران بالاتر از متوسط جهانی

وی در همین راستا اضافه کرد: اما مشکل فقط قطعی کامل برق نیست بلکه نوسانات ولتاژ نیز دشمن پنهان این صنعت است زیرا هنگامی که ولتاژ نوسان پیدا می‌کند، تعادل شیمیایی داخل سلول به هم می‌ریزد؛ بازدهی جریان افت پیدا می‌کند؛ مصرف انرژی از ۱۳٫۵ به ۱۸ کیلووات ‌ساعت به ازای هر کیلوگرم می‌رسد و ناخالصی‌ها در شمش افزایش می‌یابد. این‌ها همان دلایلی هستند که پایداری مطلق برق را به شرط بقای اسملترها تبدیل کرده‌اند. در شرایط فعلی ایران که شبکه برق با ناترازی ساختاری دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، این چالش عمیق‌تر می‌شود. تابستان‌های گذشته نشان داد که حتی اسملترهای متصل به شبکه نیز ممکن است تا ۴۰ روز تعطیلی تحمیلی را تجربه کنند. این معضل نه تنها تولید را فلج کرده بلکه رقابت‌پذیری جهانی ما را تهدید می‌کند. نکته قابل تامل اینکه امروز هزینه تولید هر تن شمش آلومینیوم در ایران به‌ لطف ناپایداری انرژی، ۲۰ تا ۲۵ درصد بالاتر از متوسط جهانی است.

مدیرعامل شرکت آلومینیوم المهدی در ادامه احداث نیروگاه‌های اختصاصی مانند پروژه نیروگاه ۵۴۶ مگاواتی المهدی با هدف تامین امنیت انرژی و اجرای پروژه‌های کاهش مصرف انرژی در خط تولید از جمله فناوری‌های هوشمند کنترل فرایند که مصرف انرژی را بهینه و اثر نوسانات را خنثی می‌کنند را دو راهکار رفع معضل قطعی برق صنایع آلومینیومی کشور دانست و بیان کرد: بدون این فاکتورهای موثر، نه افزایش تولید در برنامه هفتم توسعه ممکن است و نه رقابت در بازارهای جهانی. در صنعت آلومینیوم، برق پایدار همان اکسیژن کارخانه است که قطع آن یعنی توقف قلب تولید و در ایران امروز، تضمین این اکسیژن تنها با خوداتکایی انرژی ممکن خواهد بود.

رجب‌پور در خصوص اقدامات تولیدکنندگان بزرگ شمش آلومینیوم کشور جهت تامین پایدار برق، عنوان کرد: ما به عنوان یکی از چهار اسملتر آلومینیومی در کشور، در حال ساخت سدهایی در برابر سیل ناترازی این حامل انرژی هستیم. نیروگاه‌های اختصاصی اولین دیواره‌های این سد محسوب می‌شوند اما برای مقاومت در برابر بحران‌های بلندمدت، نیاز به همکاری سه‌جانبه دولت (تامین گاز)، بخش خصوصی (سرمایه‌گذاری) و فناوری‌های نوین داریم و معتقدیم که بدون این مثلث، حتی قوی‌ترین اسملترها نیز در نهایت تسلیم قطعی‌های مکرر خواهند شد.

صنعت آلومینیوم ایران در مرز میان فروپاشی و جهش تولید

وی با تاکید بر اینکه اگرچه این تمهیدات تولید را تا امروز زنده نگه داشته‌اند اما برای رسیدن به اهداف برنامه هفتم توسعه کافی نیستند، افزود: عبور از مرز ۱.۵ میلیون تن تولید، مستلزم تصمیم‌های کلان دولتی در حوزه انرژی است. تامین پایدار برق برای اسملترها نه ‌تنها یک الزام اقتصادی بلکه یک پیش‌شرط بقای فنی این صنعت محسوب می‌شود. در شرایط کنونی ایران، ترکیب نیروگاه اختصاصی، پروژه‌های کاهش مصرف انرژی و هوشمندسازی، تنها راه نجات از بحران ناترازی برق است. بدون این‌ها، تحقق اهداف توسعه‌ای صنعت آلومینیوم غیرممکن خواهد بود. باید توجه داشت که در وضعیت کنونی، این صنعت به ‌وضوح در مرز انتخاب میان جهش تولید یا فروپاشی قرار دارد.

نایب رئیس هیئت مدیره شرکت آلومینیوم المهدی در پاسخ به اینکه ارزیابی جنابعالی از دلایل ناترازی برق کشور چیست و دولت و نهادهای بالادستی می‌بایست چه اقداماتی را جهت رفع آن در بلندمدت انجام دهند، گفت: ناترازی برق در ایران ناشی از عوامل متعددی است که شامل افزایش مصرف به ویژه در فصول گرم سال، فرسودگی زیرساخت‌ها، وابستگی به سوخت‌های فسیلی و ناکافی بودن سرمایه‌گذاری در توسعه تولید و شبکه‌های انتقال می‌شود. این عوامل با یکدیگر ترکیب شده و منجر به شکاف بین تولید و مصرف برق و در نتیجه خاموشی‌ها و اختلالات در شبکه می‌شوند. ناترازی برق ایران، حاصل درمان علائم بیماری به جای ریشه‌یابی با تزریق سرمایه‌گذاری است؛ بدین معنا که اگر امروز ۲۰ میلیارد دلار برای نوسازی شبکه هزینه نشود، فردا باید ۱۰۰ میلیارد دلار برای خاموشی‌های دائمی بپردازیم. در خصوص احداث نیروگاه‌های جدید هم وضع بر همین منوال است.

رجب‌پور در ارتباط با بهره‌برداری از فاز دوم نیروگاه المهدی، مطرح کرد: در حال حاضر ۳۶۶ مگاوات ظرفیت نامی بخش گازی نیروگاه به شبکه برق استان تزریق شده و این مایه‌ افتخار استان و رضایت ماست. خدا را شاکریم که امروز در کنار مردم شریف هرمزگان و همکاران خود در گروه مپنا، موفق به رقم زدن چنین رکوردی شدیم. ضمن قدردانی از تلاش شبانه‌روزی عوامل اجرایی این پروژه که فعل خواستن و توانستن را معنا کردند، باید تاکید کنیم که فاز دوم نیروگاه با تکیه بر اراده ملی و تعهد جمعی به نتیجه رسید و در راستای توسعه زیرساخت‌های تولید برق و به همت و تلاش متخصصان داخلی، روز سه‌شنبه ۲۰ خرداد ماه ۱۴۰۴ پس از تست‌های نهایی با موفقیت سنکرون شد.

به گفته وی، با بهره‌برداری از این واحد جدید، ۱۸۳ مگاوات به ظرفیت تولید برق نیروگاه المهدی افزوده شده و بدین ترتیب ضمن تامین پایدار برق مورد نیاز شرکت آلومینیوم المهدی، بخش قابل توجهی از انرژی تولیدی نیز به شبکه سراسری جهت کاهش ناترازی انرژی کشور انتقال خواهد یافت. این دستاورد ارزشمند، نشانه‌ای از توانمندی کارشناسان داخلی و عزم جدی مجموعه آلومینیوم المهدی در راستای ارتقای تولید ملی و حمایت از زیرساخت‌های انرژی کشور است.

در حال نگارش طرح توجیهی احداث نیروگاه‌های خورشیدی هستیم

مدیرعامل شرکت آلومینیوم المهدی با اشاره به اینکه فعالیت فعلی گروه مپنا و المهدی، بر توسعه نیروگاه سیکل ترکیبی تمرکز دارد، خاطرنشان کرد: با این حال، توجه فزاینده جهانی به تنوع‌بخشی سبد انرژی و اهمیت انرژی تجدیدپذیر می‌تواند فضا را برای بررسی و ورود ما به حوزه خورشیدی هموار کند و به همین منظور در حال نگارش طرح توجیهی و فنی و اقتصادی هستیم.

رجب‌پور در پاسخ به اینکه با توجه به وضعیت حاکم در حوزه انرژی کشور، آیا اسملترهای آلومینیومی می‌توانند در راستای اهداف تعیین شده برای این صنعت در برنامه هفتم توسعه گام بردارند، یادآور شد: باید این واقعیت انکارناپذیر را بپذیریم که اسملترهای ایران، ظرفیت فنی رسیدن به ۱.۵ میلیون تن را دارند اما این ظرفیت در حباب انرژی محبوس شده است. تحقق اهداف برنامه هفتم نه یک مسیر صنعتی که یک آزمون است؛ اینکه آیا دولت می‌پذیرد صنعت آلومینیوم اولویت راهبردی دارد؟ اگر پاسخ مثبت است، باید گاز و برق پایدار را پیش‌پای این صنعت بگذارد؛ نه به عنوان امتیاز بلکه به عنوان حق بقا زیرا بدون این تغییر پارادایم، حتی بهترین اسملترها نیز محکوم به شکست‌ هستند. این صنعت امروز در مرز میان جهش و فروپاشی ایستاده است و تصمیم‌های امسال و سال آینده، سرنوشت آن را برای یک دهه تعیین خواهد کرد.

وی تاکید کرد: تکمیل نیروگاه‌های اختصاصی مانند پروژه سیکل ترکیبی شرکت آلومینیوم المهدی یا برنامه مشابه برای شرکت‌های مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب (سالکو) و آلومینیوم ایران (ایرالکو) می‌تواند در راستای تحقق اهداف برنامه هفتم موثر واقع شود. سرمایه‌گذاری دولت در ارتقای زیرساخت برق، به ‌ویژه در استان‌های انرژی‌بر مانند هرمزگان، فارس و مرکزی نیز در این زمینه موثر خواهد بود. ایجاد مکانیزم‌های حمایتی ضمن اعطای مشوق مالیاتی به شرکت‌هایی که راندمان انرژی را افزایش می‌دهند و بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر نیز در این راستا اثرگذارند؛ چراکه استفاده ترکیبی از خورشید، گاز و شبکه می‌تواند انعطاف عملیاتی ایجاد کند. به علاوه، تنوع‌بخشی به تامین آلومینا و مواد اولیه نیز باید در دستور کار قرار بگیرد تا وابستگی به خارج از کشور کاهش یابد و تولید پایدار شود.

نایب رئیس هیئت مدیره شرکت آلومینیوم المهدی در پایان گفت: اما اگر ناترازی برق پابرجا بماند و سهم صنایع از برق پایدار کاهش یابد. همچنین سرمایه‌گذاری در انرژی و خطوط انتقال به تاخیر بیفتد و صنایع خود را به‌روزرسانی نکنند و به نیروگاه‌های اختصاصی یا تجدیدپذیر روی نیاورند، اهداف برنامه هفتم عملا محقق نخواهد شد و ممکن است حتی تولید فعلی نیز کاهش یابد یا صادرات دچار وقفه شود.